ת ע רג כ א י ל Twee woorden uit Psalm 42:2 Jacob Schneider leerling@thora.nu Pagina 1
In deze korte opfriscursus wil ik u graag twee dingen meegeven. Een methode tot zelfstandige Bijbelstudie vanuit de grondtaal en een indruk van de Hebreeuwse eigenaardigheden. We gebruiken hierbij de volgende bronnen. Dikgedrukt staat vermeld hoe we deze bronnen hier in het vervolg noemen. In de bijlages achterin zijn enkele scans uit deze bronnen opgenomen. 1. Hebreeuwse Bijbel, de Grondtekst 1 2. Woordenboek van het Bijbels Hebreeuws (Peter D.H. Broers) Woordenboek 3. Studiebijbel Oude Testament, M.J. Paul e.a. Studiebijbel 4. Hebrew Concordance of the Old Testament (George V. Wigram) Concordantie 2 Uitspraak Psalm 42:2 כ א י ל ת ע רג ע ל- א פ יק י- מ י ם כ ן נ פ ש י ת ע רג א ל י ך א לה ים elohiem eelechaa ta'arog nafschie ken maajim afiqeej- al- ta'arog kuh'ajaal God naar U schreeuwt mijn ziel zo water stromen van naar schreeuwt als een hert <---- 1 Bijvoorbeeld op http://www.mechon-mamre.org/p/pt/pt0.htm 2 Voor wetenschappelijk onderzoek is het raadzaam om ook de volgende literatuur te raadplegen: Voor Woordenboek zie Koehler, L., et W. Baumgartner, The Hebrew and Aramaic lexicon of the Old Testament, ed. and transl. M.E.J. Richardson, Leiden 2001, voor Studiebijbel zie bijvoorbeeld BKAT Biblischer Kommentar Altes Testament, Neukirchen-Vluyn 1980 en voor Concordantie zie Even-Shoshan, A., A New Concordance of the Bible, Jerusalem 1985 Pagina 2
1 Schrijf de twee onderstaande woorden na, benoem de letters en schrijf de uitspraak op. כ א י ל ת ע ר ג Naschrijven Benoem de letters Uitspraak? Een overzicht van de hier gebruikte letters en uitspraken: Letters en uitspraak gevocaliseerd א Aleph.. Aleph א.. Aleph a ג Gimel g ג g י Jod j י jaa כ Kaph ch/k כ kuh ל Lamed l ל l ע Ajin.. ע a ר Resh r ר ro ת Taw t ת ta Pagina 3
? כ א י ל 2 Wat is de stam van Als we 1 letter moeten wegsnoeien om 3 stam-letters over te houden hebben we twee opties: כאיל of כאיל = כ א י ל Op pagina 15 staan de dienstdoende letters vermeld. Omdat de Lamed achteraan geen dienstdoener kan zijn, is blijkbaar de Kaph vooraan de dienstdoener. כ א י ל איל stam dienstdoener כ Pagina 4
? איל 3 Wat betekent A. Schriftplaatsen B. Woordverband C. Letterstudie 3 A Schriftplaatsen Als we de betekenis van א י ל (hert, ree) willen opzoeken, dan gaan we via onze Concordantie (pagina 16) na waar dit woord nog meer in de Bijbel voorkomt. Daar zien we de volgende teksten staan: Deut 12:15 en 22, 14:5, 15:22, 1 Kon 4:23, Ps 42:2, Hoogl 2:9 8:14, Jes 35:6, Klaagl 1:6. Om de Bijbelse betekenis op het spoor te komen is het goed om deze plaatsen langs te lopen. Deut 12:15 Doch naar allen lust uwer ziel zult gij slachten en vlees eten, naar den zegen des HEEREN, uws Gods, dien Hij u geeft, in al uw poorten; de onreine en de reine zal daarvan eten, als van een ree, en als van een hert. Omdat de centrale plaats voor de eredienst ver weg kan zijn, volgt een bepaling dat de Israëlieten ook thuis mogen slachten en eten. Voor het eten van deze, in het wild levende dieren, maakt het geen verschil of iemand ritueel rein is of niet. 3 Je mag rein of onrein zijn omdat dit vlees niet in de tempel wordt gegeten. Van hert of ree mag geen offer gebracht worden 4 omdat wild geen eigendom is. Deut 12:22 Doch gelijk als een ree en een hert gegeten wordt, alzo zult gij dat eten; de onreine en de reine zullen het te zamen eten. Het thuis slachten gebeurt zonder godsdienstig ritueel en zonder reinheidsvoorschriften voor de mens. Het bloed van het dier moet uitgegoten worden als water op de aarde. 5 Deut 14:5 Een hert, en een ree, en een buffel, en een steenbok, en een das, en een wilde os, en een gems. Hert mag gegeten worden, zie de voorwaarde in Deut 14:6 en Lev 11 :3-4. 1 Kon 4:23 (5:3) Tien vette runderen, en twintig weiderunderen, en honderd schapen; uitgenomen (dan heb ik het nog niet eens over de) de herten, en reeën, en buffelen, en gemeste vogelen. Nog nooit is Israëls macht zo groot geweest als onder Salomo. Zijn hofhouding ontving dagelijks grote voedselvoorraden en groot wild uit het gehele rijk. 6 Ps 42:2 Gelijk een hert schreeuwt naar de waterstromen, alzo schreeuwt mijn ziel tot U, o God! Zoals het leven van dat hert afhangt van het succes van de zoektocht naar water, zo hangt het leven van de dichter af van het positieve gevolg van de zoektocht naar God. 7 3 M.J. Paul e.a. Studiebijbel Oude Testament, SBOT Leviticus, Numeri, Deuteronomium, Veendendaal 2005, 923 4 Raschi, Kommentar zum Pentateuch, Basel 2002 P541 5 Paul, SBOT Deuterononium, 925 6 Paul, SBOT 1 Koningen, 365 7 Paul, SBOT Psalmen I, 347 Pagina 5
Hoogl 2:9 Mijn Liefste is gelijk een ree, of een welp der herten; ziet, Hij staat achter onzen muur, kijkende uit de vensteren, blinkende uit de tralien. Als een jong door schrik verlamd is zoogt de moeder het jong ter plaatse om het te kalmeren alvorens samen te vluchten. 8 Hoogl 8:14 Kom haastelijk, mijn Liefste! en wees Gij gelijk een ree, of gelijk een welp der herten op de bergen der specerijen. Volgens Prof. Dr. Heini Hediger trappen herten gifslangen dood. Dit fenomeen is bekend in Noord-Amerika maar ook onder de boeren in Brazilië. Volgens de overlevering werden in de oudheid slangen op het eiland Rhodos bestreden door de invoer van herten. 9 Jes 35:6 Alsdan zal de kreupele springen als een hert, en de tong des stommen zal juichen; want in de woestijn zullen wateren uitbarsten, en beken in de wildernis. De komende verlossing wordt in twee beelden gevat. Enerzijds wordt er van lichamelijke genezing gesproken en anderzijds van water en nieuw leven op dorre plaatsen. In Israël en de omliggende landen is water van het grootste belang voor het onderhouden van leven, en daarom speelt water een grote rol als er over verlossing of leven gesproken wordt. 10 Klaagl 1:6 En van de dochter Sions is al haar sieraad weggegaan; haar vorsten zijn als de herten, die geen weide vinden, en zij gaan krachteloos henen voor het aangezicht des vervolgers. De keuze voor de vergelijking tussen herten en vorsten ligt mogelijk hierin dat de genoemde dieren symbool zijn voor sierlijkheid, beweeglijkheid en snelheid. Als ze geen weide vinden, worden ze slap en kortademig, en ook krachteloos voor hun achtervolgers. 11 Samenvattend lees ik in de Torah een beeld van een hert dat ver van de tempel verwijderd is. Het dier mag naar hartenlust gegeten worden, mits volgens de voorschriften geslacht. 12 Dit eten geschiedt zonder godsdienstig ritueel of reinheidsvoorschriften omdat het buiten de tempel plaatsvindt. Een machtig beeld reist op van Hem die buiten de muren van Jeruzalem geleden heeft. Na de Torah komt nog een verdere inkleuring. In het Hooglied staat het hert beeld voor de God van Israël. In Jesaja staat de kracht van het hert symbool voor het opgaan naar Jerusalem, springend als een hert! 8 Grzimek 1975, lemma Herten, 222 9 Grzimek 1975, lemma Herten, 249 10 Paul, SBOT Jesaja 11 Paul. SBOT Klaagliederen 12 Zie Deut 12:24: Bloed moet als water op de aarde worden uitgegoten. Pagina 6
3 B woordverband Vanuit het Woordenboek (pagina 18) valt het sterke woordverband op א י לtussen (ajaal hert, ree) en אי ל (ajiel ram). Via onze Concordantie (pagina 16) komen we o.a. uit bij de machtige woorden: Gen 22:13 Toen hief Abraham zijn ogen op, en zag om, en ziet, achter was een ram in de verwarde struiken vast met zijn hoornen; en Abraham ging, en nam dien ram, en offerde hem ten brandoffer in zijns zoons plaats. Offerlam, symbool van zelfovergave. Het eerste en belangrijkste waarin Israëls God Zich אי ל onderscheidt van de afgoden. 13 3 C letterstudie Dr. P. Sanders en dr. M.L. Folmer van de VU zijn niet erg enthousiast over de gedachte dat iedere letter zijn eigen specifieke betekenis meedraagt in het woord, omdat daarvoor onvoldoende wetenschappelijk bewijs is. Ik zal aangeven waarom ik deze methode toch waardevol vind. Ik lees in Bijbel soms opvallende letterwijzigingen, bijvoorbeeld van het licht אור dat God schiep en waarmee Hij volgens Psalm 104 bekleed is, en de huid עור waarvan God kleren maakte voor de mens na de zondeval. Wij zijn naar Zijn beeld geschapen maar na de zondeval zagen onze ogen dat we naakt waren. Van אור naar.עור Van een onhoorbare א naar een onhoorbare,ע van het Goddelijke licht naar het ogenschijnlijk waarneembare. ע) Ajin is oog) Daarnaast lees ik in de Bijbel diverse acrostichons. Gods handelen met mensen wordt in orde verwoord. Ik bemerk daar bepaalde overeenkomsten die ik graag met u deel. Psalm 25 Psalm 34 Psalm 145 Aleph 1, God א לה י א ב ר כ ה א רומ מ ך mijn God laat ik toch (u) zegenen ik zal u verhogen Jod Hand (van God) י ד ר ך י רא ו יוד ו ך Lamed Hij leidt vreest zal u prijzen ל הוד יע ל כ ו ל מ ע ן Prikstok het is tijd om wille komt om bekend te maken 13 Studiehuis Reshiet, Hebreeuws in Zes Dagen, Rotterdam 2008 P34-35 Pagina 7
Conclusie bij het 1 e woord כ א י ל als een hert: Psalm 42, mogelijk verwijzend naar Davids vlucht voor Absalom (2 Sam 17:22,27), stijgt als Gods Woord boven de schrijver uit. Als de ל Lamed die van boven komt, zo komen deze Woorden van Boven, ja dat Woord is vlees geworden. Als een hert als het offerlam. Alle betekenissen van het hert: Buiten Jerusalem, eten door reine en onreine mensen, water en bloed, koningsvoedsel, schreeuwen, angst, slangendoder, springen van vreugde, vervolgd worden; zijn op de Messias de Christus van toepassing. Hij geeft die woorden betekenis. Pagina 8
? ת ע רג 4 Wat is de stam van Als we 1 letter moeten snoeien om 3 stam-letters over te houden hebben we twee opties namelijke de Taw vooraan het woord of de Gimel achteraan het woord. ת ע ר ג of ת ע ר ג = ת ע ר ג Op pagina 15 staan de dienstdoende letters vermeld. Omdat de Gimel achteraan geen dienstdoener kan zijn, is blijkbaar de Taw vooraan de dienstdoener. ת ע ר ג ערג stam dienstdoener ת Pagina 9
?ערג 5 Wat betekent A. Schriftplaatsen B. Woordverband C. Letterstudie In ons Woordenboek (pagina 20) zien we dit woord staan, en betekend: verlangen, snakken naar. In onze Concordantie (pagina 17) zien we ערג staan op de volgende Schriftplaatsen: Ps 42:2 en Joel 1:20. In de Nederlandse Concordantie van de Bijbel (Abraham Trommius 1988)zien we bij het Nederlandse woord schreeuwen 30 verwijzingen naar het OT maar wel uit 9 verschillende Hebreeuwse stammen. Nu gaan de wegen van onze Hebreeuwse Concordantie en de Nederlandse Concordantie uit elkaar. In de Nederlandse concordantie worden 9 grondwoorden samengevoegd tot 1 betekenis maar in de Hebreeuwse concordantie blijven de woorden hun eigen betekenis behouden. Nederlandse Concordantie van Abraham Trommius 1988 Pagina 10
De tabel hiernaast toont Hebreeuwse stam, met daarachter het aantal keren dat dit woord in de Tenach 14 voorkomt. Vervolgens een kolom hoe vaak dat woord in de Statenvertaling met schreeuwen is vertaald, en daarnaast de betekenis volgens ons Woordenboek. De tabel hieronder toont de Hebreeuwse stam per tekst waar in de Statenvertaling het woord schreeuwen staat. 14 Tenach: Thora, Neviim (Profeten) en Chetu- of Kethuvim (Geschriften) Pagina 11
5 A Schriftplaatsen Schreeuw in schuld & onschuld Wat mij opvalt is het verschil tussen de schreeuw uit ערג Psalm 42 en de andere schreeuwen uit de Tenach: Schreeuw & dier: De schreeuw ערג uit Psalm 42 en Joël 1:20 is een schreeuw van een dier, niet van een mens. Een schreeuw van schepsel naar schepper. Weliswaar op een vervloekte aarde, maar in onschuld. Schreeuw & mens: In vergelijking met de andere 27 teksten uit de Tenach waar ook met schreeuwen is vertaald is, valt op dat het dan gaat om mensen die schreeuwen, en die zich van hun schuld bewust zijn. (Habakuk 1:2-3) 15 15 Job 39:3 is hierop de uitzondering waar ook de stam שוע (om hulp roepen) door God zelf gebruikt wordt bij het roepen van de raaf om eten voor haar jongen. Ps 147:9 ( ) aan de jonge raven, als zij roepen De Heere Jezus refereert hieraan als Hij later zegt: Uw hemelse Vader voedt de vogelen des hemels (Mattheus 6:26) Pagina 12
5 B woordverband Woordverband. Dat wil zeggen dat ten minste 2 letters van ערג hetzelfde dienen te zijn. De reden hiervoor is dat het oude Hebreeuws waarschijnlijk met 2 letters de stam(betekenis) vormde. Als we door ons Woordenboek (Pagina 19, 20 en 21) bladeren, komen we o.a. de volgende woorden tegen: avond. borg staan, mengen, behagen, ערב worden. uitgegoten, uitgestort ערה onbesneden ערל schrikken, bang zijn ערצ Betekenisverband. Bij woordverband mag in het Hebreeuws ook gedacht worden aan betekenisverband zoals de schreeuw van Korach en de schreeuw waarover zijn kinderen schrijven. We lezen Psalm 42:1, Numeri 16:23-34, Numeri 26:9-11, 1 Kronieken 6:31 en 37. Deze psalm wordt aangeduid met de woorden van de zonen van Korach. Korach (neef van Mozes), Datan en Abiram waren ontevreden met het leiderschap van Mozes 16. God kondigt het oordeel aan, en het oordeel voltrekt zich: En zij voeren neder, zij en alles wat hunner was, levend ter helle; en de aarde overdekte hen, en zij kwamen om uit het midden der gemeente. En het ganse Israël, dat rondom hen was, vlood voor hun geschrei; ( ) David stelde later de kinderen van Korach aan als zangers in het heiligdom ( 1 Kro 6: 37). Toen de kinderen van Korach hun eerste tempellied componeerde, begon hun lied met de woorden: Als een hert schreeuwt naar de waterstromen, alzo schreeuwt mijn ziel tot U, o God! teneinde zo de naam van de ongelukkige stamvader door betere godsdienstige liederen te verzoenen Franz Delitzsch 16 Zie Numeri 16 Pagina 13
5 C letterstudie Wij kijken nog even naar drie acrostichons uit de Psalmen. Psalm 25 Psalm 34 Psalm 145 Gimel beweging ג ג ם Gimel beweging ג ד ל ו ג דול ook maakt groot groot (is) ע ינ י ע ינ י ע ינ י Ayin oog ע mijn ogen de ogen van de ogen van ר צון ר בות ר א ה Resh hoofd ר Zie velen het verlangen van De schreeuw op Golgotha Mogen we de lijnen hier typologisch doortrekken naar Golgotha? (Joh 19:28) Hierna Jezus, wetende, dat nu alles volbracht was, opdat de Schrift zou vervuld worden, zeide: Mij dorst. Als een hert, onschuldig, schreeuwen naar waterstromen, schreeuwen naar God. En Hij zeide tot hen: Dit zijn de woorden, die Ik tot u sprak, als Ik nog met u was, namelijk dat het alles moest vervuld worden, wat van Mij geschreven is in de Wet van Mozes, en de Profeten, en Psalmen. (Lukas 24:44) Pagina 14
Bijlage 1, de dienstdoeners 17 Achter Stamletters Voor Achter Stamletters Voor א ik ב in/met/door ה ה haar lidwoord/doewoord ו ו hem, zijn en י י mij hij ך כ כ u, uw zoals ל aan, tot ם מ מ meervoud vanaf/deelwoord ן נ נ ons lijdende vorm/wij ש dat/welke ת ת meervoud/jij/jullie gij/zij Deze kolom toont dezelfde letters maar in 'sluitvorm' Dit overzicht van dienstdoeners is een vereenvoudigde versie ten behoeve van deze opfriscursus. 18 17 Overgenomen uit Hebreeuws in Zes Dagen van Studiehuis Reshiet 18 Voor verder onderzoek zie bijvoorbeeld J.P. Lettinga, Grammatica van het Bijbels Hebreeuws, rev. T. Muraoka et W. Th. Van Peursen, Leiden 11 2000. In The Analytical Hebrew and Chaldee Lexicon van Benjamin Davidson staat ieder woord uit de Torah met daarachter de stam. Ook erg handig! Pagina 15
Bijlage 2, uit de Concordantie Pagina 16
כ א י ל ת ע רג ע ל - א פ יק י - מ י ם -- כ ן נ פ ש י ת ע רג א ל י ך א לה ים Psalm 42:2 Bijlage 3, uit de Concordantie Pagina 17 כ א י ל ת ע רג
Bijlage 4, uit het Woordenboek Pagina 18
Bijlage 5, uit het Woordenboek Pagina 19
Bijlage 6, uit het Woordenboek Pagina 20
Bijlage 7, uit het Woordenboek Pagina 21
Letteroverzicht ט ח ז ו ה ד ג ב א.. b/v g d h w z ch t Alef 1 Beet 2 Gimel 3 Dalet 4 Hé 5 Waw 6 Zajin 7 Cheth 8 Thet 9 צ פ ע ס נ מ ל כ י j k l m n s.. p ts Jod 10 Kaf 20 Lamed 30 Meem 40 Nun 50 Samech 60 Ajin 70 Pé 80 Tsadé 90 ת ש ר ק q r sh t Qoph 100 Resh 200 Shin 300 Taw 400 Vocalisatie aa a e ee uh i o oe 'hard' kamets patach segol tseree sjwa chirek cholem kibboets dageesj Pagina 22